Navigation – Plan du site

AccueilDocumentsCommuniqués de presse2017Culturele voorzieningen en stadso...

2017
112

Culturele voorzieningen en stadsontwikkeling: het centrum voor hedendaagse kunst WIELS als voorbode van de veranderingslogica's van een volkswijk?

Notes de la rédaction

Dit is het persbericht over het artikel van Simon Debersaques, gepubliceerd op 03 juli 2017.

De opening van het eerste Brusselse centrum voor hedendaagse kunst in 2007 in een wijk van de gemeente Vorst, die zich kenmerkt door een voormalig industrieel stadsweefsel en sociaal-economische onzekerheid, lijkt het begin van een nieuw tijdperk ingeluid te hebben. WIELS kwam er zich vestigen in een vroegere brouwerij om tijdelijke tentoonstellingen, kunstenaarswoningen en bemiddelingsactiviteiten aan te bieden en springt al van ver in het oog door zijn architectuur in art-decostijl en de imposante titels van tentoonstellingen op de glasramen.

Zoals vele andere steden maakt Brussel gebruik van cultuur om de stad aantrekkelijk te maken en tegelijk de oude industriewijken te herontwikkelen. Het project rond de herbestemming van de vroegere Citroëngarage aan het IJzerplein tot een cultuurpool van wereldklasse is hier een recent voorbeeld van. Zou ook Brussel getroffen zijn door het Bilbao-syndroom, een soort van wereldwijd streven naar het grootste museumproject? Moeten we inzetten op de creatieve klasse als reddingsboei voor onze stadsruimten? Zonder daarom in te gaan op dit debat, lijkt enige afstand noodzakelijk om meer inzicht te krijgen in de logica's en de sociaal-ruimtelijke gevolgen van stadsontwikkeling door middel van cultuur.

In nummer 112 van Brussels Studies gaat Simon Debersaques, geograaf aan de Université libre de Bruxelles, over tot een grondige analyse van de relatie van een cultuurhuis tot zijn wijk, met pionier WIELS als casestudy. Na een samenvatting van de overvloedige, recente literatuur over dit onderwerp schetst hij het traject van deze culturele voorziening aan de hand van de productielogica's, de strategieën van actoren en de heersende sociaal-ruimtelijke dynamieken sinds de opening van het centrum.

Uit deze aandachtige waarneming blijkt dat WIELS een hybride cultuurhuis is, waarvan de relatie met het grondgebied geleidelijk veranderde. Van voorziening als uitstalraam in de ontwerpfase evolueerde het naar een gemeenschappelijke voorziening in de eerste jaren na de opening. Ondertussen is WIELS uitgegroeid tot een creatieve voorziening. De heersende sociaal-ruimtelijke logica's overlappen elkaar echter: als gemeenschappelijke voorziening biedt het centrum de buurtbewoners nieuwe sociaal-artistieke activiteiten, terwijl het als uitstalraam het imago opkrikt van dit stadsdeel dat ingenomen is door bepaalde vastgoedontwikkelaars. Dit doet vragen rijzen naar de spanning tussen die logica's maar ook naar de maatschappelijke gevolgen op langere termijn voor de directe omgeving.

In het geval van WIELS lijken de teweeggebrachte veranderingen een gentrificatie van de wijk aan te kondigen. Want hoewel de logica's van de voorziening als uitstalraam en van het gemeenschappelijk centrum respectievelijk als gevolg hebben dat ze deze pericentrale volkswijk in de schijnwerper plaatsen, terwijl de instelling er relatief vreedzaam verankerd raakt, heeft de recenter ontwikkelde creatieve logica als structureler gevolg dat er in laag-Vorst nieuwe, welgesteldere inwoners aangetrokken worden maar ook nieuwe activiteiten die weliswaar soms weinig werkgelegenheid scheppen voor de huidige buurtbewoners.

Tien jaar na de officiële opening lijkt het echter nog te vroeg om te bepalen of WIELS op het vlak van stadsontwikkeling een bruggenhoofd voor de gentrificatie in een pericentrale volkswijk zal zijn. Maar één ding staat vast, voor WIELS en voor wat er op het IJzerplein komt: (alleen maar) een museum is dit niet...

Om dit artikel te citeren
Debersaques, Simon, “Culturele voorzieningen en stadsontwikkeling: het centrum voor hedendaagse kunst WIELS als voorbode van de veranderingslogica's van een volkswijk?”, Brussels Studies [Online], Algemene collectie, nr. 112, 03 juli 2017. URL: https://brussels.revues.org/1530
Contact
Benjamin Wayens, redactiesecretaris: bwayens[at]brusselsstudies.be

Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search